علائم و درمان شقاق مقعدی

شقاق مقعد یک پارگی یا زخم سطحی(tear)در ناحیه آنودرم (پوشش سلولی مقعد)است. این زخم خطی، بصورت طولی در فاصله خط دندانه ای و پوست قرار دارد و چون این ناحیه گیرنده های حسی بسیار زیادی دارد، یک وضعیت فوق العاده دردناک ایجاد می کند.

علت ایجاد شقاق، ترومای ناشی از عبور مدفوع سفت و یا اسهال طولانی می باشد. همچنین مواردی مانند زایمان، سابقه جراحی مقعد و مصرف نابجای ملین ها نیز جزء علل این بیماری ذکر شده اند. شقاق به دو گروه حاد و مزمن تقسیم می شود.شقاق طی 12 هفته اولی که ایجاد می شود از نوع حاد محسوب می گردد. شقاق حاد سبب اسپاسم اسفنکتر داخلی مقعد می گردد که خود منجر به افزایش درد، گسترش پارگی و کاهش خونرسانی به آنودرم می شود. این چرخه درد، اسپاسم و ایسکمی سبب عدم بهبودی زخم شده و شقاق مزمن بوجود می آید.

حدود 90% موارد شقاق در خط وسط و پشت آنوس ایجاد می شوند. بقیه موارد در خط وسط و قدام آنوس دیده می شوند. کمتر از 1% موارد نیز دو طرفه هستند. علت شایع بودن شقاق در خلف را خونرسانی ضعیف تر این ناحیه نسبت به ناحیه قدامی و کاهش انعطاف پذیری بدلیل استخوانی بودن آن می دانند. اگر یک شقاق مزمن در نواحی غیر از خط وسط دیده شود می تواند نشانه بیماریهای دیگری همچون کرون، ایدز، سیفلیس، سل و یا لوسمی باشد.

علائم و نشانه های شقاق مقعدی

علامت شاخص شقاق مقعد، درد شدید و خونریزی، موقع اجابت مزاج است. خونریزی معمولاً روشن بوده و بصورت رگه ای روی مدفوع دیده می شود. گاهی بیمار تا ساعتها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج می برد. در معاینه فیزیکی، با کنار زدن دو طرف باسن ممکن است، شقاق دیده شود اما اگر دیده نشد، دلیل عدم وجود این بیماری نمی باشد. معمولاً درد بیمار، آنقدر شدید است که امکان معاینه انگشتی رکتوم و یا رکتوسکوپی وجود ندارد. در صورتیکه شکی در مورد تشخیص وجود دارد و یا احتمال بیماریهای دیگر مانند آبسه پری آنال وجود دارد بهتر است بیمار زیر بیهوشی معاینه شود.

شقاق حاد خود را بصورت یک زخم خطی نشان می دهد. اما شقاق مزمن زخم وسیعتری است که لبه های برجسته دارد و فیبرهای سفید عضله اسفنکتر داخلی در کف آن دیده می شود. اغلب در سمت خارجی این زخم یک منگوله پوستی(Skin tag)و در سمت داخلی آن یک پاپیلای مقعدی هیپرتروفیه(sentinel pile)یا زائده نگهبان دیده می شود.

انواع زخم فیشر:
فیشر به دو صورت حاد و مزمن وجود دارد، فیشر حاد، زمانی است که از زمان بوجود آمدن،تا بهبودی، 8 هفته طول بکشد.در صورتیکه بهبودی زخم از 8 هفته طولانی تر شود،آنگاه زخم وارد مرحله مزمن خواهد شد، از علل مزمن شدن فیشر می توان به عدم مصرف فیبر و ملین کافی، بوجود آمدن التهاب و اسپاسم (انقباض شدید)و در دریچه داخلی مقعد و بدنبال آن کاهش شدید خونرسانی به محل فیشر(زخم)، که این خود باعث بدتر شدن وعمیقتر شدن زخم فیشر خواهد شد.
در فیشر مزمن، دو لبه زخم بهم میرسند ولی بعلت عدم خونرسانی مناسب، ایندو لبه بهم جوش نخواهند خورد وگاهی یک زائده گوشتی بنام زائده نگهبان در ابتدای آن بصورت واکنشی بوجود خواهد آمد.
درمان شقاق مقعدی(فیشر):
درمان های فیشر عبارتند از:
1- درمان داروئی
2- درمان با بوتاکس
3- درمان با جراحی
-درمان با کرمها وانواع روشهای داروئی در فیشر های مزمن بی تاثیر و صرفاً باعث مختصری تسکین خواهند شد که این مسئله خود باعث دیر مراجعه کردن بیمار و مزمن تر و پر عارضه تر شدن وضعیت بیمار خواهد شد.
درمان های پزشکی فیشر(شقاق):
1- درمان با بوتاکس در عضله اسفنکتر داخلی مقعد که بطور کاملاً سرپائی انجام می گیرد، باعث رفع اسپاسم (اسپاسم اسفنکتر داخلی اصلی ترین عامل بهبود نیافتن فیشر یا همان شقاق می باشد) و بهبود خونرسانی و ترمیم زخم فیشر بطور اساسی خواهد شد و تاثیرو موفقیت درمانی این روش با اقدامات تکمیلی به 100% میرسد.
ضمناً این روش درمان با بوتاکس برای شقاق (فیشر)در تمامی کتب مرجع پزشکی از جمله کتاب شوارتز و همچنین کتاب کورمن corman که مرجع اصلی پزشکان متخصص و فوق تخصص می باشد دقیقاً و به تفضیل توضیح داده شده است.
2- در روش جراحی بخشی از عضله اسفنکتر داخلی مقعد بایستی بریده شود (اسفنکتروتومی)که همین مسئله خود باعث 50-10% عوارضی همچون بی اختیاری گاز و مدفوع خواهد شد.
نتیجه کلی:
درمان با بوتاکس یک روش انــقــلابــی، آسان ومعـجـزه درمان فیشر(شقاق)بوده که فقط در یک مرحله انجام می گردد.این روش بطور سرپایی انجام شده وهیچ گونه بستری واستراحتی نیاز نداشته و فرد می تواند بلافاصله به محل کار خود بر گردد.در این روش هیچگونه عوارضی همچون بی اختیاری باد ومایع مدفوعی که در روش جراحی ممکنست بروز نماید،هرگز دیده نخواهد شد لذا امروزه در سراسر جهان بخصوص در آمریکا و اروپا این روش، بعنوان خــط اول درمان فـیـشـر(شـقـاق) میـبـــاشــد. زیرا یک روش،کاملاً سرپایی، سریع، ارزانتر و بدون هیچ گونه عارضه ای می باشد.

منبع: وب سایت دکتر ابراهیم دین محمدی