مشکل شقاق

پارگی یا شکاف در ناحیه مقعد را شقاق مقعد می‌گویند. شقاق معمولا به دنبال یبوست و دفع یک مدفوع قطور و سفت و گاهی به دنبال اسهال شدید رخ می‌دهد. به ندرت بیماری کرون باعث شقاق می‌شود. این بیماری در تمام سنین و حتی در شیرخواران نیز رخ می‌دهد.

شقاق توسط معاینه بالینی پزشک و مشاهده مقعد تشخیص داده می‌شود.

بعد از بهبود مرحله دردناک شدید شقاق، دیدن روده بزرگ با کولونوسکوپی خصوصا در افراد بالای 50 سال و درمواردی که خونریزی وجود دارد توصیه می‌شود.

شقاق اگربیشتر از 6 هفته طول بکشد، مزمن نامیده می‌شود. شقاق باعث انقباض عضله اسفنکتر مقعد می‌شود.

علایم شقاق

درد شدید به هنگام عبور مدفوع سفت یا حجیم

درد به هنگام نشستن روی زمین یا صندلی

وجود رگه‌هایی از خون روی کاغذ توالت، لباس زیر، یا پوشک بچه

خارش اطراف مقعد

کودکان مبتلا ممکن است از اجابت مزاج امتناع کنند

علت شقاق

علت دقیق آن مشخص نیست. اما علایم معمولاً بعد از فشار آمدن به مقعد، ناشی از مدفوع سفت و حجیم ظاهر می‌شوند.

عوامل افزایش‌دهنده خطر

یبوست

بارداری های متعدد

سرطان خون

بیماری کرون

بیماری‌های نقص ایمنی

پیشگیری از شقاق

روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.

غذای پر فیبر مصرف نمایید.

خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج

در صورت لزوم، از داروهای شل‌کننده مدفوع یا مسهل‌ها استفاده نمایید.

به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید.

شقاق‌های معمولی عموما در پایین یا بالای سوراخ مقعد بوده و اگر شقاق در جای دیگری دیده شود، باید به فکر علل غیر معمول مانند بیماری کرون بود.

برای رد سایر علل خونریزی مقعدی، مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آندوسکوپ، سیگموییدوسکوپ)بررسی می‌شوند.

رژیم غذایی

غذای پر فیبر مصرف کنید. مصرف نان سبوس‌دار، میوه جات و سبزیجات از قبیل کاهو، آلو، گلابی و انجیر.

مایعات به مقدار فراوان نوشیده شوند.

فعالیت بدنی داشته باشید.

غذا را با آرامش بجوید.

درمان شقاق

برای بهبود شقاق، ابتدا باید یبوست رفع شود. اغلب بزرگسالان در عرض 4 تا 6 هفته با درمان خوب می‌شوند، به نحوی که دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و کودکان کم سن، بعد از شل کردن مدفوع بهبود می‌یابند.

تحت نظر پزشک می توانید از روش‌ها و داروهای زیر استفاده کنید:

1- پسیلیوم و سلولز حاوی فیبر فراوان هستند که با جذب آب باعث نرم کردن مدفوع می‌شوند.

2- بعد از اجابت مزاج، دهانه مقعد را با صابون مخصوص ضد عفونی یا صابون بچه خوب کف‌مالی کرده و با آب گرم بشویید و سپس با دستمال توالت خشک کنید.

3- برای برطرف کردن گرفتگی عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.

4- نشستن در آب گرم،‌ درد را تخفیف می‌دهد و باعث بهبود خونرسانی و شل شدن عضله اسفنکتر مقعد شده و به ترمیم آن کمک می‌کند. روزانه 2 تا 3 بار و هر بار برای 10 تا 20 دقیقه از این روش استفاده کنید.

5- در کودکان مصرف روغن‌های معدنی مانند پارافین و نرم کننده‌های مدفوع نیز توصیه می‌شود (البته تحت نظر پزشک).

6- پمادهای نیتروگلیسیرین باعث شل شدن اسفنکتر شده و با گشادکردن عروق، خونرسانی بهتر شده و کمک در ترمیم زخم می‌کند. این پمادها روزانه 2 تا 3 بار به میزان یک نخود به اطراف سوراخ مقعد مالیده شده و قبل و بعد از مدفوع کردن نیز تکرار ‌شود.

7- خشک کردن دهانه مقعد، در روند درمان خیلی موثر است.

8- در موارد مزمن، تزریق سم بوتولیسم به داخل اسفنکتر با فلج موقت آن به مدت 3 ماه باعث شل شدن عضله می‌شود. تزریق آن توسط پزشک در مطب و بدون بی هوشی امکانپذیر است.

9- اگر درمان‌های فوق مؤثر نبود، امکان دارد نیاز به جراحی باشد. در جراحی، یا زخم به طور کلی برداشته می‌شود، یا اینکه در عضلاتی که با انقباض خود باعث عدم بهبود زخم می‌شوند، تغییراتی داده می‌شود.

دارو برای شقاق

- برای درد خفیف، از داروهایی مثل استامینوفن یا بی‌حس‌کننده‌های موضعی استفاده کنید.

- مالیدن پماد زینک اکسید یا وازلین به ناحیه شاید باعث جلوگیری از احساس سوزش شود.

- نرم‌کننده‌های مدفوع نیز ممکن است به جلوگیری از بروز درد به هنگام اجابت مزاج کمک کنند.

- امکان دارد پماد لیدوکایین توصیه شود.

درمان گیاهی برای شقاق

- مالیدن لعاب به‌دانه به پوست برای تسکین و التیام شقاق مفید است.

- مخلوط میوه کال توت با سرکه جهت شقاق مفید است.

- افراد دچار بواسیر یا شقاق می‌توانند از اثرات درمانی گیاه پنج انگشت سود بجویند و در جوشانده این گیاه بنشینند تا عارضه برطرف شود.

- برای درمان شقاق می‌توان عسل را به موضع مالیده و به صورت آرام ماساژ داد.

- قبل از اجابت مزاج و دفع مدفوع، دهانه مقعد را با روغن برگ مورد چرب کنید. این امر سبب می‌شود هنگامی که برای شستشو دست به دهانه مقعد می‌کشید زخم مقعد دچار کشش و پارگی مجدد نشود.

- قبل از هر وعده غذایی، خوردن مخلوط نصف استکان عرق بومادران و نصف استکان عرق آلوئه ورا موثر است.

- بعد از ناهار و شام، 2 قاشق غذاخوری اسفرزه را در یک لیوان آب شیرین شده ریخته و بعد از لعاب دادن، آن را میل کرده و حتما بعد آن یک لیوان پر از آب بنوشید.

- بعد از غذا، یک قاشق سبوس گندم را با یک قاشق جوانه گندم مخلوط کرده و در یک کاسه ماست ریخته و میل کنید و حتما بعد از آن یک لیوان آب بنوشید.

- هندوانه و انگور و سبزیجات و گلابی و پرتقال زیاد مصرف کنید.

- به هیچ وجه موز و کیوی و سیب مصرف نکنید.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

پزشکان بدون مرز

آکاایران - دکتر غیاث الدین جزایری

ویکی پدیا

magiran